عرفای بزرگ که قیامت را با شهود عرفانی درک می‌کنند مرتبه حق الیقین نسبت به قیامت دارند و آنچه ما الان به آن علم و یقین علمی داریم نیز مرتبه علم‌الیقین ماست اما باید یک پله بالاتر رفته و به قیامت باور و ایمان پیدا کنیم که آن می‌شود مرحله عین‌الیقین نسبت به روز قیامت به نظر می‌رسد درس این آیه کسب یقین و باور نسبت به قیامتی است که قطعاً و بلا شک خواهد اگر کسی به روز حشر باور قلبی پیدا کند مسلماً از بسیاری از گناهان و لغزش‌ها مصون خواهد ماند و حال تهذیب نفس و اطاعت و عبادت پیدا خواهد کرد و در مسیر رشد و کمال سرعت بیشتری خواهد یافت.
چگونه می‌توان حب دنیا و ریاست طلبی را از درون انسان دور کرد؟
حب جاه و ریاست یکی از آفات دین به شمار رفته و در قرآن مجید و احادیث، نکوهش شده است، لذا قرآن مجید می‌فرماید: تلک الدار الاخرة نجعلها للذین لا یریدون علواً فی الارض و لا فساداً و العاقبة للمتقین؛ این سرای آخرت را تنها برای کسانی قرار می‌دهیم که اراده برتری جویی در زمین و فساد را ندارند، و عاقبت برای پرهیزکاران است.
در روایتی پیامبر گرامی (ص) می‌فرماید: حب جاه و مال در قلب نفاق می‌رویاند هم چنان که آب گیاه را می‌رویاند.
در روایت دیگری امام صادق (ع) می‌فرماید: ملعون من ترأس ملعون من هم بها ملعون من حدث بها نفسه؛ ملعون است کسی که ریاست طلبی کند و کسی که به ریاست همت گمارد و کسی که در فکر آن باشد.
معالجه ریاست و جاه
کسی که حب ریاست و جاه قلبش را فرا گیرد، همتش منحصر به مراعات خلق می‌شود و دیوانه دوستی آنان می‌گردد و به ریا و سمعه و نفاق و سازش‌کاری و سهل‌انگاری در امر به معروف و نهی از منکر و امثال آن دچار می‌شود. برای معالجه این مرض دو راه علمی و عملی وجود دارد:
1 - راه علمی: این است که بداند برای چه جاه‌طلبی می‌کند، مسلما سببی جز این ندارد که می‌خواهد بر مردم و قلوب آن‌ها قدرت کامل یابد و این را برای خود کمالی می‌داند. حال خوب فکر کند، اگر مرگ به او فرصت دهد که این قدرت را پیدا کند و برایش در تمام عمر باقی بماند در آخرت اگر ضرری نرساند، سودی به حال اون هم ندارد. سزاوار نیست انسان به خاطر چنین چیز ناپایداری، دین خود را که حیات ابدی لا ینقطع است، از دست دهد و بداند که کمال حقیقی انسان، علم به خدا و صفات و افعال او و خلاصی از بند اسارت شهوات چیز دیگری نیست، ولی مال و ریاست به زودی از بین می‌روند، لذا هر کس کمال حقیقی را بشناسد، جاه و مقام در نظرش کوچک می‌شود، ولی باید دانست جاه و مقام در نظر کسی کوچک می‌شود که آخرت را به عین مشاهده بنگرد، دنیا را کوچک میشمارد و پیوسته مرگ در نظرش مجسم باشد، ولی متأسفانه دیدگاه اکثر مردم ضعیف است و دنیا را بر آخرت ترجیح می‌دهند.
چنان چه خدای متعال نیز در قرآن مجید به این مطلب اشاره می‌فرماید: بل تؤثرون الحیاة الدنیا و الاخرة خیر و أبقی؛ بلکه زندگی دنیا را بر می‌گزینند در حالی که آخرت بهتر و پاینده‌تر است . کسی که چنین بینش ضعیفی دارد، بهتر است مرض خود را با شناخت مضرات دنیوی جاه، معالجه کند.
اما مضرات دنیوی ریاست و جاه‌طلبی:
صاحب جاه و مقام پیوسته جان و مالش در خطر و خودش مورد حسد و آزار دیگران است. صاحب ریاست همیشه بر ریاست و جاه خود هراسان است و از زوال موقعیتی که در قلوب مردم دارد می‌ترسد؛ زیرا تغیر و دگرگونی قلوب از دیگ در حال غلیان سریع‌تر است، قلوب همیشه بین اعراض و اقبال در ترددند و آنچه مبنایش بر قلوب مردم است در بی ثباتی، شبیه خانه‌ای است که بر موج دریا بنا شود. اشتغال به مراعات قلوب مردم و حفظ جاه و دفع کید حسودان و آزار دشمنان باعث غفلت از خدا و جلب غضب او در دنیا و آخرت است. این‌ها همه غصه هائی هستند که علاوه بر زیان‌های اخروی، لذت موهوم جاه را مکدر می‌کنند.
راه عملی علاج جاه‌طلبی این است که انسان سعی کند قدری به گوشه‌گیری و قناعت به قبول خالق و کناره‌گیری مثبت از مخلوق، انس گرفته و جاه و مقام خود را در قلوب دیگران از بین ببرد و جایی رود که بتواند در حال گوشه نشینی به سر برد. به علاوه این که در مبارزه با جاه‌طلبی از اخبار و روایات مربوط در این خصوص و اخباری که در مدح گوشه‌گیری و نکوهش جاه وارد شده و نیز سیره ائمه معصومین (ع) و بزرگان و علمای دین کمک گرفت.
با ذکر چند روایت درباره قیامت بحث را به پایان می‌بریم:
1 - امام صادق (ع) فرمود: حضرت عیسی (ع) از جبرئیل پرسید: کی قیامت برپا خواهد شد؟
جبرئیل چون نام قیامت را شنیده لرزه گرفت و تا حدی لرزید که افتاد و غش کرد. پس چون به حال آمد گفت: یا روح‌الله مسئول به امر قیامت از سؤال کننده داناتر نیست! (یعنی من هم نمی‌دانم زمانش را!)
2 - در روایت است که چون حضرت رسول اکرم (ص) یاد قیامت می‌فرمود، رنگ رخسار آن حضرت سرخ می‌شد و صورتشان برافروخته می‌گشت.
3 - در روایتی است که نیت ملک مقربی و نه آسمانی و نه زمینی و نه باوری و نه کوه و صحرایی و نه دریایی مگر آن که بترسند از روز جمع! زیرا قیامت در آن روز برپا خواهد شد.
در کتاب شریف «منازل الاخرة» تألیف مرحوم حاج شیخ عباس قمی (ره) روایاتی ذکر شده است که در آن‌ها راه‌های نجات از فزع و وحشت روز قیامت ذکر شده است که ما بدون ذکر روایات فقط فهرست برخی از آن‌ها را ذکر می‌کنیم:
ـ تلاوت سوره یوسف در هر روز یا شب؛
ـ تلاوت سوره احقاف در هر روز جمعه؛
ـ تعظیم و تکریم کسانی که موی خویش را در اسلام سپید کرده‌اند؛
ـ اجتناب از شهوت حرام و فحشا از ترس خداوند؛
ـ معرفت، ولایت و محبت اهل بیت(ع).
پی‌نوشت‌ها:
1. تفسیر نمونه، ج20، ص 162
2. همان
3. ر. ک . مجموعه آثار شهید مطهری، ج7، ص 100
4. منازل الاخره، ص 59
6. بحارالانوار، ج7، ص 59
7. ر.ک. تازل الاخره، ص 61
بخش قرآن تبیان
معرفی گروه